2016-2017

Sztuka i czas.
Aleksander Szturman (1869-1944). Artysta w podróży

Sztuka i czas. Aleksander Szturman (1869-1944). Artysta w podróży. To czwarta wystawa czasowa Projektu Zatrocze, finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP i Litewską Radę Kultury.

Droga życia i artystyczne zainteresowania Aleksandra Szturmana zbiegają się na Wileńszczyźnie. Artysta z Wilnem związany był przez 20 lat. W 1923 roku rozpoczął on pracę pedagogiczną na Uniwersytecie Stefana Batorego, obejmując stanowisko starszego asystenta przy katedrze malarstwa pejzażowego Wydziału Sztuk Pięknych. Prowadził zajęcia z martwej natury i pejzażu. Architektura Wilna stanowiła częsty temat jego prac.

Na wystawie, po raz pierwszy na Litwie, eksponowanych było ponad sto obrazów Aleksandra Szturmana znajdujących się w kolekcji Muzeum Podlaskiego w Białymstoku od roku 1987. Kolekcja ta stanowi największy muzealny zbiór prac artysty. Ekspozycję dzieł dopełnia prezentacja problematyki konserwatorskiej związanej z restauracją obrazów Szturmana. Prowadzona była ona w latach 2013–2015 dzięki współpracy Muzeum Podlaskiego w Białymstoku z Dyrekcją Trockiego Historycznego Parku Narodowego i koordynacji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie oraz finansowemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP w ramach realizacji Projektu Zatrocze.

Dominantę twórczości Aleksandra Szturmana wyznaczała fascynacja kolorem – artystę uznawano za nieprzeciętnego kolorystę. Szczególnie wrażliwy na barwę operował nią w niezwykle szerokiej skali, szukając wciąż nowych środków wyrazu. Poszukiwał doznań estetycznych w ruchu, zmienności i wibracji barw. Dlatego tak chętnie pracował w plenerze, skąd czerpał inspiracje. Potrafił zanurzyć się w krajobraz, a potem zamknąć go w niewielkim kawałku materii, łącząc przy tym z powodzeniem świat przyrody i artystycznej kreacji. Inne źródło impulsów do działań plastycznych stanowiły liczne podróże po Polsce i Europie.

Aleksander Szturman uchodził za artystę niezależnego. Nie przystawał do twórców kształtujących plastykę pierwszej połowy XX wieku. Nie był prekursorem. Odrzucał awangardę. Był trochę jak XIX-wieczny samotnik – romantyk nierozumiany przez współczesnych, tworzący poza upodobaniami swego czasu. Szedł swoją drogą, nie zabiegając o splendory i sławę, skupiając się jedynie na malarstwie. I choć sam artysta nie dążył do osiągnięcia sukcesu, historia sprawiła mu niespodziankę w postaci szeroko zakrojonego przedsięwzięcia, jakim była konserwacja wszystkich obrazów należących do ocalałego dorobku artysty. A to pozwala nam na nowo odkrywać Aleksandra Szturmana na Wileńszczyźnie.

Organizatorami wystawy były Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Dyrekcja Trockiego Historycznego Parku Narodowego. Projekt Zatrocze jest koordynowany przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.¹

Katarzyna Karpińska