2015-2016

Przestrzeń i czas.
Malarstwo Alfreda, Czesława i Joanny Wierusz-Kowalskich

Przestrzeń i czas – słowa, które w skrócie ujmują to, co różni trójkę artystów związanych ze sobą rodzinnymi więzami: protoplastę malarskiego rodu Alfreda Wierusza-Kowalskiego (1849–1915), jego syna Czesława (1882–1984) i Joannę (1930–2005), wnuczkę Alfreda, córkę Czesława.

Artyści różnią się miejscami urodzenia, krajem lat dziecięcych i miastami – wybranymi, w którym stali się twórcami. Data narodzin najstarszego Alfreda Wierusza-Kowalskiego i śmierci najmłodszej Joanny Wierusz-Kowalskiej to ponad 150 lat historii Europy, z odrodzoną z niewoli Polską, dwiema światowymi wojnami, kilkukrotną przebudową politycznego i ideologicznego porządku świata. To także półtora wieku dziejów malarstwa polskiego, które pobudzone do życia, rozwijało się w kilku ośrodkach kultury europejskiej i polskiej. W rytmie tych przemian czasu i przestrzeni tworzyli Alfred, Czesław i Joanna Wierusz-Kowalscy.

Litwa, Wilno dla młodszych generacji stały się miejscem najważniejszym. Czesław spędził w mieście nad Wilejką najbardziej twórcze i aktywne lata życia, Joanna, dla której Wilno było miastem rodzinnym, utratę kraju urodzenia przeżyła jako wykorzenienie. Alfred z Litwą związał się metaforycznie poprzez najwyżej oceniony w jego dorobku obraz, który  przedstawia wilka przyglądającego się w zimową noc stojącej w oddali watasze. Tytuł Wilki. W lutym na Litwie tłumaczy wszystko, chociaż nie zachowały się żadne ślady świadczące o pobycie malarza w tym regionie. Krotko przed swoją śmiercią wysłał do salonu sztuki Feliksa Rychlinga w Warszawie trzy obrazy, jednym z nich był Z puszcz litewskich (Naganiacze). Wcześniej pisał do syna z prośbą o zdjęcia: „Jeśli możesz to przywieź trochę motywów tamtejszych [litewskich] choćby małych fotografii, ale z końmi”. Wiele lat później o przeniesieniu w 1936 roku zwłok artysty z Cmentarza Leśnego w Monachium na warszawskie Powązki napisał relację do „Wędrowca” Marian Kulesza, malarz urodzony w Suwałkach, ale stale związany z Wilnem.¹

 

16 września 2015 roku odbył się wernisaż wystawy „Przestrzeń i czas”, której partnerem organizacyjnym było Muzeum Okręgowe w Suwałkach.

W otwarciu wzięli udział: Chargé d’affaires Ambasady RP w Wilnie – Pani Maria Ślebioda wraz ze współpracownikami, Pan Gintaras Abaravičius – Dyrektor Trockiego Historycznego Parku Narodowego, Pan Jerzy Brzozowski – Dyrektor Muzeum Okręgowego w Suwałkach, Pan Czesław Renkiewicz – Prezydent Miasta Suwałki, Pani Gražina Dremaite – przewodnicząca Państwowej Komisji Dziedzictwa Kulturowego Litwy, Pani Eliza Ptaszyńska – kurator wystawy „Przestrzeń i czas” oraz zaproszeni goście.